BANJALUKA – Nabavke informacionih sistema u javnim preduzećima i institucijama postale su sredstvo obračuna kompanija i političkih partija, smjena funkcionera i izvlačenja novca iz Budžeta Republike Srpske. Jedan od pokušaja izvlačenja milion maraka na račun strane firme odigrao se nedavno u Inspektoratu RS. Pokušaj je propao, ali ne zbog neregularnosti, već zbog borbe domaćih IT firmi da u svoje bilanse uknjiže još jedan unosan posao.
Svakodnevne su nabavke informacionih sistema u različitim lokalnim i republičkim institucijama i ustanovama, te u javnim preduzećima, a koji se plaćaju novcem građana Srpske.
Nerijetko je iz žalbi ponuđača vidljivo da su cijene sistema naduvane, a kroz specifične uslove, tenderi namješteni određenim firmama.
Informacioni sistemi postali su sredstvo za izvlačenje novca preko podobnih, ali i kao sredstvo za obračun sa nepodobnim kompanijama i pojedincima te smjene onih koji neće da učestvuju u tome ili posao (ne)sprovedu do kraja.
Jedan od sistema preko kojeg je pokušano izvlačenje skoro milion maraka na račun strane firme je Inspekcijski informacioni sistem (IMS). Jedan takav pokušaj je propao, ali je borba za dobijanje ovog posla nastavljena i čeka se novi tender.
Namještanje posla zagrebačkoj firmi
Republička uprava za inspekcijske poslove – Inspektorat Republike Srpske, na čelu sa Danijelom Batar, je krajem jula prošle godine objavila tender za nabavku usluga nadogradnje IMS-a, koju je planirala da sprovede pregovaračkim postupkom.
Procijenjena vrijednost javne nabavke je bila 726.500 KM bez PDV-a, odnosno 850.005 KM sa uračunatim porezom. Sve je trebalo da se finansira iz budžetskih sredstava za javne investicije Republike Srpske za 2019. godinu, odnosno novcem građana RS.
Tražile su se usluge programiranja aplikacionog softvera, a rok za izvršenje usluga je bio kraj 2019. godine.
Tender je objavljen samo na sajtu Inspektorata, bez objave obavještenja o nabavci na Portalu javnih nabavki o čemu je CAPITAL pisao u tekstu „Netransparentna nabavka Inspekcijskog informacionog sistema“.
Analizom tenderske dokumentacije i projektnog zadatka vidljivo je da nije bilo potrebe za pregovaračkim postupkom, a njegova primjena dokaz je da je posao nadogradnje IMS-a namještan firmi „Infodom“ iz Zagreba.
Ubrzo će se to pokazati kao tačno, kad se ta firma pojavljuje kao jedini ponuđač. Ovo je dodatno podstaklo teze naših nezvaničnih izvora da je tadašnja direktorica Inspektorata usko porodično povezana sa hrvatskom firmom.
„Komisija je provela četiri faze pregovaračkog postupka i konstatovala da je ponuda „Infodom“ Zagreba prihvatljiva kao jedina i najpovoljnija“, naveli su u Inspektoratu.
Dodali su da su postupak javne nabavke putem pregovaračkog postupka pokrenuli u skladu sa Zakonom o javnim nabavkama BiH.
„Zakonom o javnim nabavkama propisano je da ugovorni organ objavljuje na svojoj internet stranici informacije o pregovaračkom postupku bez objavljivanja obavještenja o nabavci koji namjerava provoditi, na način da će tendersku dokumentaciju učiniti dostupnom za sve zainteresovane kandidate/ponuđače“, istakli su u Inspektoratu RS.
Donesena je Odluka o izboru najpovoljnijeg ponuđača te ugovor dodijeljen „Infodomu“.
Tada na scenu nastupaju igrači na domaćoj IT sceni koji u drugoj polovini oktobra izjavljuju žalbu.
Žalbu koju je firma „Sirius 2010“ uložila, Kancelarija za razmatranje žalbi (KRŽ) BiH je ocijenila osnovanom i krajem 2019. godine Inspektoratu naložila da sve u vezi IMS poništi, što je, u međuvremenu postavljeni novi direktor Inspektorata RS Dragutin Škrebić i učinio.
Potvrđeno da je „Infodomu“ data prednost bez opravdanog razloga
„Infodom“ je izradio Inspekcijski informacioni sistem koji je u primjeni od 2010. godine, a 2013. i 2014. godine je već nudio nadogradnju tog sistema.
Vodeći se time što je ta firma izradila trenutni sistem, u Inspektoratu su pokušali da izdejstvuju da „Infodom“ dobije i unosan posao nadogradnje sistema.
To što se ugovor može dodijeliti samo „Infodomu“ pravdali su „suštinskim, dokazivim, tehničkim ili umjetničkim razlozima koji se odnose na zaštitu ekskluzivnih prava“.
„Ekskluzivna prava ne mogu biti jer se ne radi o eksluzivnoj djelatnosti (proizvodnja softvera) kojom se bavi samo „Infodom“. Ako se radi o tehničkim razlozima, oni nisu dokazani. Navedeno je da je softver nabavljen krajem 2009. godine od pomenute kompanije, ali ugovor nije zaključen sa ponuđačem „Infodom“ već sa američkom organizacijom. Po standardima USAID ugovorom je moralo biti definisano da se sva intelektualna svojina prenosi na naručioca“, naveli su u firmi „Sirius“ žaleći se KRŽ.
„Inspektorat je protivpravno iskoristio osnov za vođenje pregovaračkog postupka samo sa jednim ponuđačem, jer „Infodom“ nije vlasnik izvornog koda i nema isključivo pravo na nadogradnju sistema“, istakli su u „Siriusu“.
Ove optužbe iz Inspektorata su ocijenili neosnovanim ističući da je „Infodom“ nosilac autorskog prava na aplikaciji e-inspector, ali i priznali da je osnovni izvorni kod 2009. godine prenesen na njih.
„Međutim, nakon aktivnosti na unapređenju funkcionalnosti sistema u 2015. godini, izvršena je ugradnja e-inspector platforme, čiji je nosilac autorskih prava „Infodom“, a što je bio odlučujući faktor za izbor pregovaračkog postupka bez objave obavještenja o nabavci“, istakli su u Inspektoratu.
Njihovo opravdanje nije bilo dovoljno Kancelariji za razmatranje žalbi koja je istakla da se ničim ne dokazuje ekskluzivitet prava „Infodoma“ te da Inspektorat nije mogao raspisati pregovarački postupak. U cjelosti je poništen postupak javne nabavke usluga nadogradnje IMS-a.
Smjene i imenovanja u pozadini borbe za IT posao
Istovremeno sa borbom za posao izrade Inspekcijskog informacionog sistema trajala je i borba za rukovodeću poziciju u Inspektoratu RS.
Danijela Batar imenovana je na funkciju vršioca dužnosti direktora Inspektorata u maju 2018. godine, nakon što je Vlada smijenila dotadašnjeg direktora Predraga Tomića.
Tomić je na sudu dokazao da je protivzakonito smjenjen, te je zbog sudske odluke u istom danu u maju 2019. Tomić vraćen na posao, a Batareva smjenjena, da bi zatim Tomić bio ponovo smjenjen, a Batareva ponovo imenovana o čemu je CAPITAL pisao u tekstu „Vlada RS izigrala sud – Direktora Inspektorata vratila na posao pa na istoj sjednici smijenila“.
Batareva je poništila konkurs koji je u oktobru 2018. godine bio raspisan za izbor direktora Inspektorata jer nije ispunjavala uslove za direktorsku poziciju. Zatim je izmjenila Pravilnik o sistematizaciji, koji je Vlada RS prihvatila, a u kojem je među neophodne uslove za tu poziciju dodala svoje zanimanje.
Nakon toga je krajem 2018. raspisan novi konkurs koji je, nakon što je otkriveno da su uslovi namješteni Batarevoj, poništen. Konkurs je po treći put raspisan u julu 2019. godine, sa istim uslovima, ali je fotelja opet izmakla Batarevoj jer je „istekao rok da se konkurs sprovede“. Svo vrijeme rukovođenja ona je bila u statusu v.d. direktora.
Istina je da SNSD na čelu Inspektorata nije želio Batarevu, ali ta pozicija u raspodjeli mjesta pripala je Socijalističkoj partiji (SP). SNSD i ostali krugovi su tražili da se ona zamijeni, ali za nju se lično založio predsjednik SP-a Petar Đokić koji nije želio promijeniti mišljenje ignorišući oštra upozorenja i kritike na njen rad koji su stizali i iz redova socijalista. Zatim je na red došla nabavka vrijednog informacionog sistema.
Iz SNSD-a su poručili da je Batareva nepodobna za poziciju direktora Inspektorata, dok je predsjednik SP-a Petar Đokić stao u njenu zaštitu i rekao da ona ima podršku stranke i da dobro radi na poziciji direktora Inspektorata.
Istovremeno sa raspisivanjem tendera za IMS u julu je raspisan i treći konkurs za direktora Inspektorata. Konkursna procedura odužila se sve do oktobra, a nakon što je Batareva donijela odluku o dodjeli IT posla zagrebačkoj firmi, te ulaganja žalbe od strane firme „Sirius 2010“, u Agenciji za državnu upravu RS je donesena odluka o poništenju konkursa čime je Batarevoj sasječena grana na kojoj sjedi.
Nekoliko dana kasnije ona je smijenjena, a na njeno mjesto imenovan Dragutin Škrebić koji je odmah po dobijanju rješenja KŽR poništio nabavku IMS-a.
Firma „Sirius“ partner „Prointera“ i bliska SNSD-u
Firma „Sirius 2010“ u poslu sa institucijama Srpske pojavljuje se 2012. godine kada počinje i priča o SAP integrisanom informacionom sistemu u Poreskoj upravi RS. Tada je potpisan ugovor sa grupom ponuđača koju su činili „Program“ iz Beograda i „Sirius 2010“ iz Banjaluke za nabavku neophodnih licenci vrijednih oko 5,7 miliona KM. Pet godina kasnije, 2017. godine ugovara se nastavak implementacije integrisanog sistema sa konzorcijumom firmi kojeg čine „Sirius 2010“ i ovaj put beogradski i banjalučki „Prointer ITSS“. Vrijednost ugovora je 7,1 milion KM.
„Sirius“ se zatim pojavljuje i 2018. godine u igri za sistem u „Šumama Republike Srpske“. Dobijaju da rade idejno rješenje za integralni informacioni sistem u tom preduzeću što je izazvalo negodovanje pojedinih IT kompanija jer su smatrale da je idejno rješenje samo uvertira određenim firmama za dobijanje mnogo unosnijeg posla – nabavke novog informacionog sistema.
Pošto kao kreatori idejnog rješenja nisu mogli u trku za izradu informacionog sistema „Šuma“, jedini ponuđač tog sistema, čija je vrijednost sa 5,5 miliona povećana na čak 17 miliona KM, bio je „Prointer“, raniji partner „Siriusa“.
Kao što je poznato, tada u javnost istupa direktor „Planetsofta“ Vedran Jarić koji tvrdi da su uslovi u tenderu namješteni „Prointeru“, a cijena sistema naduvana.
„Sirius“ je, prema podacima APIF-a, u 2018. godini zapošljavao dva radnika, a imao prihod od skoro 2,3 miliona KM. Kao vlasnik se navodi Nemanja Reljin, a kao direktor Duško Opajić.
„Sirius 2010“ je, prema podacima sa Portala javnih nabavki, do sada sa javnim institucijama zaključio 35 ugovora vrijednosti 7,5 miliona maraka, od čega je pregovaračkim putem zaključeno 2,9 miliona.
Da su informacioni sistemi postali sredstvo za obračun i izvlačenje novca iz Budžeta Srpske, te da se ti poslovi namještaju podobnim tvrdili su i iz kompanije „Lanaco“ koja je, nakon što je dugo bila miljenik institucija u dodjeljivanju poslova, počela da gubi dio kolača.
Nakon tvrdnji da se poslovi sa IT sistemima namještaju, „Lanaco“ se vraća u igru, kao partner „Prointera“, o čemu smo pisali u tekstu „Zbog mira u kući, „Prointeru“ i „Lanacu“ posao od 24 miliona KM“.
I novi Inspekcijski informacioni sistem sigurno će biti predmet nove borbe IT miljenika vlasti.
Inspektorat: Idemo u nabavku, za IMS namijenjeno 1,5 miliona KM
U Inspektoratu su za CAPITAL rekli da je neizvjesno kada će biti novi postupak nabavke IMS-a, s obzirom na aktuelnu pandemiju virusa korona, ali da će taj postupak biti otvoren.
„Vlada Republike Srpske dodijelila je Inspektoratu Republike Srpske sredstva za nadogradnju Inspekcijskog informacionog sistema (IMS), što obuhvata hardver i softver. Za nabavku je namijenjeno 1.594.000 KM bez PDV-a, putem otvorenog postupka“, navela je načelnik Odjeljenja za odnose s javnošću Inspektorata RS Dušanka Makivić.
S obzirom na trenutnu situaciju, koja je od Inspektorata zahtijevala potpunu reorganizaciju raspoloživih kapaciteta za potrebe provođenja mjera u cilju ranog otkrivanja pojave korona virusa i preduzimanja mjera na suzbijanju širenja bolesti, istakla je Makivićeva, još uvijek se ne može precizirati kada će se pristupiti nabavci IMS-a.
„Postojeći informacioni sistem je u Inspektoratu Republike Srpske u upotrebi od 2010. godine. Imajući u vidu brzinu kojom informacione tehnologije zastarijevaju, kao i vijek trajanja tehničke robe, koji je odavno istekao, postojeći sistem je dao svoj tehnološki maksimum“, istakla je Makivićeva.
Takođe, novim Zakonom o inspekcijama Republike Srpske propisano je da inspektori predviđeni u vršenju poslova inspekcijskog nadzora koriste jedinstveni inspekcijski informacioni sistem, što podrazumijeva i inspektore na nivou jedinica lokalne samouprave.
Zakonom je definisano da su gradovi i opštine dužni do početka iduće godine obezbijediti pretpostavke za rad u jedinstvenom inspekcijskom informacionom sistemu.
„Jasno je da bez adekvatne nadogradnje postojeći sistem ne bi podnio ovakvo značajno povećanje broja korisnika i količine dokumenata koji će nastajati u radu“, tvrde u Inspektoratu.
CAPITAL: Svjetlana Šurlan
