Saudijski fond za razvoj za koji se već nekoliko godina u svjetskoj javnosti govori da svoje naftno bogatstvo koristi za ulaganje ogromnih iznosa u druge zemlje, zbog čega su mnogi zabrinuti da će moć izvedena iz novca biti iskorišćena za buduće političke ciljeve, predstavljen je u Srpskoj samo kao partner za budućnost koji želi da investira i pomogne. Naš portal je istražio gdje je sve planirano da se ulaže saudijski novac na području pomenutog entiteta i kakve to političke posljedice može da ima.
Upućeni u ove projekte kažu za eTrafiku da se iza svega krije očigledan nedostatak izvora za zaduživanje i finansiranje potreba za opstanak vlasti, pogotovo u izbornoj godini, zbog čega Vlada RS pokušava da se pokrije tako što gura ministarstva i opštine u kredite, gdje god im se ukaže prilika, makar to bilo i kod onih koji su iznad svega poznati po kršenju ljudskih prava, rigidnim zakonima i surovom kažnjavanju podanika.
Da Saudijski fond u odnose sa Srpskom ulazi sa određenim političkim konotacijama, vidi se i po tome da za kredite i zajmove zahtijevaju garanciju otplate od BiH, pa i pored Vlade RS i opština, svi projekti prolaze i odobrenje Savjeta ministara BiH, uz obavezni uslov da ne smiju biti povezani sa borcima Republike Srpske.
Do prvih projekata za nepuna tri mjeseca
Saudijski fond bio je povod za veliki sastanak Vlade RS sa svim načelnicima i gradonačelicima, te direktorima javnih preduzeća u februaru ove godine, koji su ohrabreni da im predlože projekte i zatraže kredite, što je rezultiralo sa 77 prijedloga vrijednih ukupno 2,5 milijardi maraka, od čega je odabrano prvih devet u ukupnom iznosu od 161 miliona maraka.
Prema riječima sagovornika eTrafike, radi se samo o prvom paketu projekata za koji je odobreno kreditiranje sa kamatama od 1,5 odsto, a na jesen se očekuje novi paket kroz koji će se finansiranje, tačnije, kreditiranje proširiti na druge, uglavnom infrastrukturne i energetske projekte.
“Drugi paket projekata bi trebalo da se razmatra na jesen. Radi se o kreditima sa kamatom od 2,5 odsto na period od 20 godina i sa grejs periodom od pet godina. Njih zanimaju projekti saobraćajne i druge infrastrukture, a kreditiranje će biti ponuđeno i onima u kojima je država partner, jer njih zanima BiH kao cjelina, a ne u dijelovima”, rekao je dobro obaviješteni izvor eTrafike.
On govori da je komunikacija sa Saudijcima nastala tako što se njihova kompanija obratila Vladi RS u vezi solarne elektrane na području Bijeljine.
“Ponudili su potom da se saradnja proširi i na ovaj fond, koji bi razgovarao o projektima za Republiku Srpsku. Oni su ranije sarađivali sa FBiH i kreditirali njihove projekte, pa su procijenili da ih ponude i nama, zato što njih BiH zanima kao cjelina”, rekao je naš sagovornik.
Savjet ministara već odobrio dva projekta
Savjet ministara je tako prošle sedmice prihvatio inicijativu Ministarstva finansija i trezora BiH i imenovao delegaciju za vođenje pregovora radi zaključivanja Sporazuma o zajmu između Saudijskog fonda za razvoj i BiH, za projekat izgradnje studentskog doma na Medicinskom fakultetu Univerziteta u Istočnom Sarajevu, u iznosu 13 miliona američkih dolara (23,6 miliona maraka). Radi se o dodatnih 380 smještajnih jedinica na ovom fakultetu proširenjem prostora i izgradnjom novog paviljona Studentskog centra “Boriša Starović” u Foči.
“Zajam je alociran na Republiku Srpsku, s rokom otplate od 20 godina, uključujući pet godina grejs perioda uz kamatnu stopu od 1,5 odsto godišnje”, rekli su nam u Savjetu ministara BiH.
Na istoj sjednici prihvaćena je inicijativa Ministarstva finansija i trezora BiH i imenovana delegacija za vođenje pregovora radi zaključivanja Sporazuma o zajmu za projekat izgradnje i opremanja naučno – tehnološkog parka, te adaptacija postojećeg platoa pored objekta u moderan parking u sklopu Kampusa Univerziteta u Banjaluci, ukupne korisne površine 7.758,02 kvadratna metra na pet etaža. Za ovaj projekat je odobreno zaduženje u istom iznosu i pod istim uslovima.
“Ukupan iznos zaduživanja Republike Srpske za ova dva projekta je 26 miliona dolara (47,2 miliona maraka)”, rekli su nam u Savjetu ministara BiH.
Prema informacijama iz Vlade RS, odnosno Ministarstva finansija, projekti se predlažu dva puta godišnje, a u aprilskom terminu ih je odobreno devet koji će biti predloženi Saudijskom fondu za kreditiranje.
Kažu i to, da su ministarstava dala 44 projektna prijedloga, ukupne vrijednosti 2,2 milijarde KM, a odabrana su četiri projekta ukupne vrijednosti 116,9 miliona KM. Posmatrajući strukturu dostavljenih aplikacija, kažu, najviše vrijednosti su iz sektora energetike (945 miliona KM) i saobraćaja (milion KM). Opštine su predložile 33 projekta u vrijednosti od 264 miliona KM, a odabrano je pet u vrijednosti 44,8 miliona KM. Odabir je vršen prema vrijednost investicije, zastupljenosti po sektorima, regionalnoj zastupljenosti, mogućnosti zaduživanja, spremnosti projekata za realizaciju (tehnička dokumentacija).
U odgovoru za eTrafiku, iz ovog Ministarstva su rekli da je odabran projekat regulacije korita rijeke Križevice u Srebrenici, vrijedan 11,5 miliona KM, čiji je predlagač opština Srebrenica.
Još osam miliona za sporni Studentski dom u Vlasenici
“Odobren je i projekat druge faze izgradnje i opremanje studentsko-đačkog doma u Vlasenici, vrijednosti 8,2 miliona maraka čiji je predlagač opština Vlasenica, a sa ciljem unapređenje kvaliteta i standarda đaka i studenata na području regije”, rekli su nam u Ministarstvu finansija RS.
Interesantno je da se ovdje radi o Studentsko-đačkom domu “Srbija” u Vlasenici, čija je izgradnja počela 2018. godine, a ni do danas nije odmakla od betonske konstrukcije za koji je Srbija donirala milion i po maraka u okviru projekta “Srbija Srpskoj”, o čemu je portal eTrafika ranije pisao.
Zamišljen kao grandiozni objekat od 7.500 kvadratnih metara, sa 130 soba i preko 300 kreveta (u gradu u kojem ima jedva 150 studenata, ako ne i manje), za koji je kamen temeljac položio predsjednik RS Milorad Dodik, ovaj dom je trebalo da ima i sve prateće sadržaje za jedan studentski centar i to u roku od 200 dana. Umjesto toga, ovaj objekat danas je dom za napuštene pse i deponija za smeće.
Upućeni su tada rekli da je najveći dio doniranog novca potrošen u finansiranje kampanje pred izbore.
Treći projekat koji će ići na odobrenje Saudijcima je izgradnja JU Srednjoškolski centar “Istočna Ilidža”, vrijedan 9,7 miliona KM, a četvrti obuhvata izgradnju infrastrukturnih objekata u Prijedoru, vrijednih 9,4 miliona KM. Radi se o vrtiću, sportskim dvoranama i regionalnim sanitarnim deponijama.
Saudijci bi trebalo da kreditiraju i modernizaciju sistema upravljanja otpadom u Gradišci za pozajmicu od 5,9 miliona KM, koja ne vidi drugi način da smanji broj divljih deponija, kao i rekonstrukciju i opremanje četiri psihijatrijske ustanove u Republici Srpskoj (Banjaluka, Sokolac, Modriča i Višegrad) u vrijednosti od 23,2 miliona KM. Iza ovog projekta stoji Ministarstvo zdravlja i socijalne zaštite, a za ovaj projekat već je kod Razvojne banke Savjeta Evrope pozajmljeno 15 miliona.
Đokić: Rekonstruišemo mrežu u Trebinju
Na kredit će se rekonstruisati i rehabilitovati distributivna mreža sa zamjenom transformatora i opreme 35/10 trafostanica i to za šest miliona maraka na području Elektroprivrede Trebinje.
Projekat je predložilo Ministarstvo energetike i rudarstva. Obuhvata zamjenu opreme glavne distributivne trafostanice u opštini Gacko, zamjenu transformatora u trafostanicama Gacko, Ljubinje, Trebinje 2, Plana, Berkovići i Volujac, kao i rehabilitaciju i rekonstrukciju distributivne mreže srednjeg i niskog napona.
“U prvom paketu će se raditi rekonstrukcija i rehabilitacija distributivne mreže na području Elektroprivrede na području Trebinja. Drugi energetski projekti ovog puta nisu uzeti u obzir, a ovaj je dobio našu podršku. Drugi projekti će biti razmatrani u drugom paketu”, rekao je za eTrafiku ministar energetike i rudarstva u Vladi RS Petar Đokić.
Posljednja dva projekta koje bi trebalo da finansiraju Saudijci obuhvataju sanaciju i rekonstrukciju tunela “Križevići” (Željeznice Republike Srpske) čija je vrijednost 62,5 miliona KM, te rekonstrukciju tunela na putnoj mreži (JP Putevi), koja će nas zadužiti za još 25 miliona KM.
“Konkretni detalji će biti poznati kada bude završen pregovarački postupak. Ukoliko su u pitanju projekti jedinica lokalnih samouprava za njih se izdaju garancije grada ili opštine, dok za projekte koje su kandidovala ministarstva garancije izdaje Vlada Republike Srpske”, rekao je Đokić.
Poslanik PDP-a u Narodnoj skupštini RS Igor Crnadak kaže da lično nema ništa protiv gradnje i investicija, ali da se brine zbog nedostatka informacija o uslovima i finansiranju, te potencijalnim ustupcima političkog karaktera.
“Jasno je da Vlada RS ne može nigdje drugo da dobiju pare, a da ga Saudijci sada plasiraju i to im je prilika. Samo je pitanje koji su to uslovi i kolike su kamate. Problem je što nemamo konkretne informacije o uslovima i finansiranju, što je njihov klasični način rada. Kod nas je najveći problem to što niko neće da ulaže zdrav novac u zdrave projekte. Ko bi ulagao u ovaj prostor u kojem vlada tolika korupcija, a svaki dan neko prijeti ratom? Naravno, ne može čovjek biti protiv ulaganja. Ako će neki fond bez posebnih političkih uslova podržati da se napravi naučno-tehnološki park i ako su uslovi dobri, što bi neko bio protiv toga? Ali jesam protiv toga da se ne zna ništa o tim projektima”, kaže Crnadak.
Kaže da solarna elektrana u Bijeljni ima smisla Saudijcima, kojima sunčeve svjetlosti ne manjka u njihovoj državi, vjerovatno zato što su napravili neki sebi povoljan aranžman za otkup i prodaju te energije.
“Činjenica je da se od svih izvora novca iz arapskih zemalja radi o najradikalnijim ljudima i najkonzervativnijoj struji. Od njih nema niko gori, ne znam kako vlasti Srpske nisu potražili novac u Emiratima, Dubaiju, tamo gdje su takvi aranžmani aktivniji i češći”, kaže Crnadak.
Saradnja Srpske i kompanije “Masco”
Republika Srpska i saudijska kompanija “Masco” potpisali su 1. marta ove godine memorandum o gradnji solarne elektrane snage 60 MW na području bijeljinske Mjesne zajednice Hase, udaljene pet do šest kilometara od Bijeljine.
Bijeljinski advokat i pravni zastupnik arapske kompanije Miloš Stevanović tada je pojasnio da je u pitanju koncesioni ugovor i da bi izgradnja solarne elektrane trajala oko tri godine.
“Elektrana će se graditi na lokaciji gdje su nekada bili smješteni predajnici Radio Jugoslavije, a tu lokaciju trenutno koristi MUP Srpske. Kompanija ‘Masco’ planira da za izgradnju solarne elektrane, snage 60 megavata, izdvoji oko sedamdeset miliona evra. Izgradnja elektrane trebalo bi da bude završena do 2027. godine”, izjavio je tada Stevanović.
U šta je sve umiješan Saudijski fond?
Prema informacijama iz međunarodnih istraživačkih medija, Saudijska Arabija od 2015. godine koristi svoje naftno bogatstvo za ulaganje ogromnih iznosa u druge zemlje, zbog čega su mnogi zabrinuti da će moć izvedena iz novca biti iskorišćena za buduće političke ciljeve. Interesantno je da ovaj fond u svom vlasništvu ima udjele u velikim svjetskim kompanijama kakve su: “Amazon”, “Google”, “Visa”, “Microsoft”, “Disney”, “Nintendo”, “Uber”, “PayPal”, “Zoom”, “Starbucks” i tako dalje.
Vlasnici su u “Carnivala”, kompanije za odmore na kruzerima, zatim britanskog fudbalskog kluba “Newcastle United”, a povezana je i sa “Blackrock-om”, najvećom međunarodnom kompanijom za upravljanje imovinom. Preko druge saudijske firme ovaj fond ima udio i u Tviteru, odnosno mreži “X”. Svoj udio ima i u igrici “World of Warcraft”. Preuzimanje fudbalskog kluba, kao i umiješanost u finansiranje LIV Golf turnira i trkama Formule 1 u Saudijskoj Arabiji izazvali su zabrinutost pa je “Amnesty International” napominjao da saudijske vlasti kroz ove kanale “povrede ljudskih prava peru kroz sport”.
Prema izvještaju Centra za globalnu energetsku politiku američkog Univerziteta Kolumbija o Bliskom istoku iz 2019. godine, prestolonasljednik Muhamed bin Salman (čiji je nadimak MBS), postavio je cilj da do 2030. godine, ovaj fond postane nauticajniji i najveći na svijetu, sa imovinom od preko dva biliona dolara. Njegova ideja je da ovaj fond postane centralna baza za modernizaciju zemlje i diverzifikaciju ekonomije nezavisno od nafte od koje je najviše zaradio u energetskoj krizi, pa je čak i prodavao državne resurse da bi povećao njegovu vrijednost.
