Javne nabavke HET-a: Republički hidrometeorološki zavod kao paravan za unosnu zaradu privatnog preduzeća

Privatnoj firmi “Gradnja” d. o. o. iz Gacka, čija je osnovna registrovana djelatnost izgradnja stambenih i nestambenih zgrada, Hidroelektrane na Trebišnjici (HET) će i ove godine platiti više od 200 hiljada maraka za monitoring hidroloških podataka na slivu rijeke Trebišnjice.

“Gradnja” je lider dvočlane grupe ponuđača (konzorcija) čiji je drugi član Republički hidrometeorološki zavod Republike Srpske (RHMZ). Od svega toga zavod ima samo mrvice, a prava uloga mu je da posluži kao paravan za presipanje novca na račun privatnika.
Iz uslova navedenih u tenderskoj dokumentaciji jasno je da je samim učešćem RHMZ-a u konzorciju, svaka konkurencija unaprijed eliminisana.
Faktički RHMZ je tu da ispunjava uslove koji se tenderskom dokumentacijom traže od “grupe ponuđača”, a “Gradnja” da odradi i naplati unosan posao, što potvrđuju i dokumenti koji su u našem posjedu.

Ista priča ponavlja se godinama. Od 2017. godine do danas ova grupa ponuđača, bez konkurencije na tenderima HET-a redovno dobija posao monitoringa hidroloških podataka. Riječ je o djelatnosti koju, kada bi se poštovao Zakon o meteorološkoj i hidrološkoj djelatnosti, ne bi mogao da obavlja niko osim RHMZ-a.

Darko Borojević, direktor RHMZ/Foto: RTRS

Paravan za privatni interes

Nakon provedenog postupka javne nabavke HET je 22. februara ove godine s pomenutom grupom ponuđača zaključio ugovor o javnoj nabavci usluge “Monitoring hidroloških podataka na slivu rijeke Trebišnjice”, čija je vrijednost 209 748 maraka bez PDV-a.
Izbor nije bio težak, pošto ponuda osim ove koju su dostavili “Gradnja” i RHMZ nije ni bilo.
Konkurencije nije ni moglo biti s obzirom na tenderske uslove.
Od ponuđača je tako zatraženo da dostavi ni manje ni više, nego Ugovor o poslovno-tehničkoj saradnji s Republičkim hidrometeorolološkim zavodom RS.

Između ostalog, kao uslov je navedeno i da ponuđač mora dostaviti spisak izvršenih ugovora o izvršenju usluge koja je predmet nabavke u posljednje tri godine koji podrazumijeva “najmanje jedan ugovor minimalne vrijednosti od 180 hiljada maraka bez PDV-a”.
Nemoguće je da oba navedena uslova ispunjava i jedan potencijalni ponuđač, bar ne na domaćem tržištu, osim grupe ponuđača koja je na kraju i jedina dostavila ponudu.
Uslov koji se odnosi na vrijednost ranije realizovanih ugovora, ovaj očito favorizovani ponuđač je ispunio upravo tako što mu je HET iz godine u godinu dodjeljivao isti posao, čija vrijednost nikada i nije bila ispod 180 hiljada maraka. Za ispunjavanje ostalih uslova zadužen je Republički hidrometeorološki zavod.

Formalno-pravno sama procedura javne nabavke nije suprotna Zakonu o javnim nabavkama, kažu stručnjaci iz ove oblasti koje smo pitali za mišljenje. Zakon predviđa da se “grupa ponuđača može osloniti na kapacitete jednog od članova”. Ovdje se očito jedan član oslanja na kapacitete Hidrometeorološkog zavoda kako bi formalno ispunjavao uslove za učešće na tenderu.

Pitanje je ipak, zašto je i po kom osnovu Hidrometeorološki zavod preuzeo ulogu paravana za privatnog partnera i da li je prekršen neki drugi zakon.
“Zašto “Gradnja” obavlja većinu poslova i to onih za koje je stručan drugi član konzorcijuma, pitanje je, kao što je pitanje i da li ugovorni organ kontroliše i nadzire kvalitet izvedenih usluga. Ovdje je vjerovatno riječ o pokrivanju, gdje se kapaciteti jednog formalno koriste za dobijanje posla, dok drugi suštinski sve radi, iako u ovakvim slučajevima često taj drugi ne ispunjava stručne i tehničke uslove za izvršenje posla”, kaže Damjan Ožegović iz Transparency Internationala BiH.

U Odgovorima na ova pitanja direktor RHMZ, Darko Borojević objašnjava zašto se Zavod ne može samostalno prijaviti na tender, što ga zapravo nismo ni pitali.
On navodi i da je RHMZ potpisivao ugovore o poslovno-tehničkoj saradnji sa svim potencijalnim učesnicima u pomenutim nabavkama,, a ne samo s “Gradnjom”.

Međutim, dokumenti o izboru najpovoljnijeg ponuđača pokazuju da je RHMZ samo sa “Gradnjom” dostavljao zajedničku ponudu.

To nije kako, kako se vidi, plod govora o poslovno-tehničkoj saranji, već Ugovora o osnivanju konzoricija kakav je i ranije RHMZ potpisivao isključivao sa “Gradnjom” iz Gacka.

Međutim Zakon o meteorološkoj i hidrološkoj djelatnosti RS je više nego jasan.
Za posao koji godinama radi privatna firma prema zakonu koji je na snazi od 2000. godine nadležan je isključivo RHMZ.
“Meteorološke i hidrološke poslove iz člana 2. ovog zakona izvršava Republički hidrometeorološki zavod. Sjedište Republičkog hidrometeorološkog zavoda je u Banjaluci”, navodi se između ostalog u članu 6. ovog zakona. (U pomenutom članu 2. navode se poslovi među kojima i “sistematska hidrološka osmatranja i mjerenja površinskih i podzemnih voda”.)

A za zakon, ko još mari

Međutim, ni 2015. ni naredne godine u HET-u niko nije puno mario za zakon pa je građevinskoj firmi “Gradnja” iz Gacka koja se dvije godine samostalno prijavila na tendere dodijelila posao koji po zakonu može vršiti samo RHMZ.
Republički hidrometeorološki zavod nije preduzeće, već upravni organ Vlade RS pod okriljem ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede.
Dakle, sve uplate za usluge ovog zavoda uplaćuju se direktno u budžet RS.
Umjesto da koristi usluge RHMZ i ostavi novac u budžetu RS, HET je odlučio mimo zakona novac proslijediti u džepove privatnika.

Tako se već 2017. godine, kako tvrdi naš izvor iz HET-a, neko dosjetio da bi zbog ovakvog očitog bezakonja mogao nastati problem, jer su u samom RHMZ-u počeli postavljati pitanje zašto oni ne rade taj posao, a ne privatna firma koja nema nikakve reference za ovakvu djelatnost.

Tada je, tvrde, izvršni direktor u HET-u i narodni poslanik u skupštini RS Ilija Tamindžija, lično intervenisao i “objasnio” da “Gradnja” nikako ne smije biti zaobiđena.

Nađeno je “kompromisno” rješenje – koje je očito i iz dokumenata koji su u posjedu Impulsa.

Postignut je dogovor o stvaranju konzorcija između RHMZ i “Gradnje” koji je već 2017. godine jedini dostavio ponudu na HET-ov tender za uslugu monitoringa hidroloških podataka.
Grupa ponuđača koju čine “Gradnja” i RHMZ je prvi ugovor za monitoring hidroloških podataka s HET-im zaključila 11. oktobra 2017. godine. Vrijednost tog ugovora bez PDV-a iznosila je 189 394,70 konvertibilne marke. Toliko je vrijedio i ugovor zaključen naredne 2018. godine, dok je vrijednost ugovora sljedećih godina rasla.

Zavodu mrvice, privatniku profit

Šta je od svega toga zaradio RHMZ, a šta privatni partner, vidljivo je iz aneksa ugovora. Tako je 2018. godine zaključen aneks između članova grupe ponuđača na ugovor o javnoj nabavci koju im je HET dodijelio krajem 2017. godine.

“Za izvršenje ugovorom predviđenih obaveza RHMZ-a prema lideru konzorcijuma dogovoren je iznos od 15 000 KM bez PDV (RHMZ nije PDV obveznik)”, navodi se u članu 2. navedenog aneksa.

Dalje se navodi i da će ovaj iznos biti plaćen u dvije jednake rate.
Iz ugovora na koji se aneks odnosi vidljivo je da je RHMZ-u namijenjana kontrola uslova pod kojima rade mjerne stanice, kontrola osposobljenosti radnika, distribucija i dostavljanje uputstava za rad na stanicama i drugi slični poslovi.
Sam monitoring hidroloških prilika provodi “Gradnja”.
Kako je vidljivo iz dokumentacije, usluga monitoringa hidroloških prilika na slivu rijeke Trebišnjice sastoji se od toga što osmatrači, njih ukupno 62, očitavaju vodostaje na postojećim vodomjerima, te na nekoliko kišomjera i klimatoloških stanica (gdje se očitava temperatura, vlažnost vazduha i drugi klimatološki parametri). Period realizacije ove usluge je 12 mjeseci, tako da HET svake godine raspisuje novi tender za isti predmet javne nabavke. Posao svaki put, bez izuzetka, dobija isti ponuđač, pod istim uslovima.
Vlasnik firme “Gradnja” Gacko, koja prema zvničnim podacima u prosjeku zapošljava 12 radnika je Miljan Doderović iz Gacka. Iako javno-politički neeksponiran, poznat je po tome što njegova firma redovno dobija poslove preko javnih nabavki u elektroenergetskom sektoru RS, kao i u opštinama u kojima su na vlasti SNSD Milorada Dodika i koalicioni partneri.