Prema posljednjim strateškim dokumentima Federacije BiH, Glamoč spada u red izrazito nerazvijenih opština, sa nešto više od 4.000 stanovnika. Različiti vjetrovi, posebno oni politički i istorijski, uticali su na brojna raseljavanja i pustošenja. Ipak, neki drugi vjetrovi koji dominiraju tom geografskom i administrativnom zajednicom u ovaj kraj donijeće nove energetske projekte, jer je na području pomenute opštine planirana gradnja čak četiri vjetroelektrane.
Među njima su elektrane „Dževa“ i „Slovinj“, a koncesiju na ove projekte dobilo je preduzeće „Vjetroelektrane“ d.o.o. Glamoč , preduzeće koje su 2009. zajednički osnovale opština Glamoč i preduzeće “Nova energija”, koje se nalazi u vlasništvu biznismena iz Hrvatske Franje Pašalića.
Osnovni kapital preduzeća prilikom osnivanja je bio 10.000 KM, gdje je 84 posto vlasništva pripadalo Pašaliću, a 16 posto opštini Glamoč, međutim, tokom 2021. godine predstavnici opštine Glamoč odlučili su da prodaju svoj udio.
I ne samo to, nego su pristali na prijedlog koncesionara za naknadu od 0,5 posto, te da zemljište koje se nalazi u vlasništvu Opštine besplatno stave na raspolaganje za potrebe ovih vjetroelektrana.
Prijedlog „Nove energije“
Početkom juna 2021. godine zamjenik direktora „Nove energije“ Vlado Marić poslao je dopis na adresu načelnika opštine Nebojše Radivojše i Opštinskog vijeća da se izmjeni Sporazum o zajedničkoj saradnji, kojim se definišu vlasnički odnosi u preduzeću „Vjetroelektrane“.
Marić u Dopisu predlaže da se udio u vlasništvu Opštine zamijeni sa obaveznim davanjem naknade opštini Glamoč u iznosu od 0,5 % od ukupno ostvarene proizvodnje električne energije koju ostvari preduzeće „Vjetroelektrane“ putem „Dževe“ i „Slovinja“.
Zanimljivo, samo par mjeseci ranije, predstavnici iste firme su poslali pismo opštinskim vlastima, gdje su u zamjenu za pomenutih 16 % vlasništva nudili 1% naknade od proizvedene električne energije.
Novonastali prijedlog, vrijednosno duplo lošiji od prvobitnog, u pismu pravdaju uslovom koji su dobili od strane Elektroprenosa BiH da sami moraju izgraditi 70 km dalekovoda, što bi im predstavljalo opterećenje za investiciju.
Prema navodima iz „Nove energije“, opština Glamoč bi novom revidiranom ponudom dobijala naknadu od približno 376 hiljada KM na godišnjem nivou, naknadu za pristupne ceste od 40.000 KM godišnje i jednokratnu rentu od 93 hiljade KM.
Kao obrazloženje svog prijedloga navode da moraju osigurati 250 miliona evra za investiciju, te da su svjesni da opština Glamoč ne može da osigura sredstva koja su srazmjerna ulogu.
Ubrzo nakon dopisa, opštinska administracija predvođena načelnikom opštine Nebojšom Radivojšom (SNSD) je pripremila novi Ugovor o poslovnoj saradnji, a koji su u novembru 2021. godine izglasala aktuelna koalicija (SNSD- HDZ BiH).
U Ugovoru se, između ostalog, navodi da se i opština Glamoč obavezuje da će zemljište koje se nalazi u vlasništvu opštine, na kojem je predviđena izgradnja vjetroparkova “Slovinj” i “Dževa”, preduzeću “Nova energija” dati na korištenje bez naknade i to na period od 30 godina, uz mogućnost produženja u skladu sa koncesionim ugovorom.
Uz to, opština Glamoč se obavezala da će ishodovati utvrđivanje javnog interesa za korištenje prostora i izgradnje vjetroparka.
U Odluci o utvrđivanju javnog interesa koje su donijele vlasti u Glamoču, navodi se i da je preduzeće “Vjetroelektrane” obavijestilo opštinsku upravu da je bez obzira na procijenjenu vrijednost zemljišta, ponudilo da eksproprisano zemljište plati 0,5 KM po metru kvadratnom, te da će uplatiti ukupan iznos za eksproprijaciju zemljišta na račun opštine po navedenoj cijeni.
Izvori Gerile iz Glamoča kažu da je prije ove odluke jedan broj stanovnika direktno prodavao svoje parcele za potrebe izgradnje vjetroelektrana, u periodu od 2009. do 2018. Direktno, do 1 KM po metru kvadratnom.
“Oni su otkupljivali tu zemlju, a onda donijeli odluku o eksproprijaciji, gdje je prvobitno bio prijedlog da cijena bude 0,30 KM po kvadratu. Onda su smatrali da je preniska, pa su podigli na pola marke, po kvadratu za to zemljište. Preduzeće je dužno da obezbijedi novac za eksproprijaciju. Opština je pregovarala sa preduzećem Nova energija. Nakon odluke o eksproprijaciji. Građani, a i pojedini vijećnici su izvršili pritisak na njih, da je to malo i pristali su na pola marke”, kaže jedan stanovnik Glamoča.
Samo pet dana nakon što je stigao dopis iz Nove energije na adresu opštine, načelnik opštine Nebojša Radivojša donio je Odluku o utvrđivanju javnog interesa za izgradnju vjetroparka, te da se može pristupiti eksproprijaciji nekretnina koje se nalaze u vlasništvu privatnih lica.
U novembru iste godine održana je sjednica Opštinskog vijeća koja je prihvatila potpisivanje ovog Ugovora.
Prema izvorima Gerile, sjednici je prisustvovao i sam Franjo Pašalić, koji je na prijedloge pojedinih odbornika da se poveća naknada za opštinu rekao da on na to ne pristaje, te su usvojeni zahtjevi njegovog preduzeća.
U samom preduzeću “Nova energija” u međuvremenu je došlo do promjene u menadžmentu. Doskorašnji direktor Ivan Janković u kratkom telefonskom razgovoru za Gerilu kaže da je prije nekoliko mjeseci dobio otkaz, te da je umjesto njega imenovan izvjesni Pero Perković.
Ipak, kompletan projekat oko vjetroelektrana vodi zamjenik direktora Vlado Marić, koji ističe odličnu saradnju sa opštinom.
„Štaviše, opština sarađuje u realizaciji tog projekta. Opština je imala 16 posto vlasništva. Nešto se dešava i vrši se predogovaranje koliko će ko biti vlasnik. Sporazum koji je napravljen o saradnji u početku opština ne može da prati sa investicijama i onda se opredijelila za način da se od proizvodnje električne energije opštini dodijeli 0,5 procenata“, kaže Marić za Gerilu.
Na naša pitanja o naknadama i koncesijama koje preduzeće treba da uplati, Marić kaže da je to sve definisano sa opštinom, ali da je svaki ugovor poslovna tajna.
„Koncesija je posebno, a naknada opštinama ide kasnije. Mi dogovoramo sa opštinom da ona ima jedan udio ili u procentima ili u energiji. Koncesiona naknada ide i opštini i kantonu, odnosno županiji. Pravo da vam kažem, ne znam koliki je odnos od te naknade, to jeste koliko pripada opštini, a koliko pripada županiji“, kaže Marić.
Kabinet ministrice Dijane Puzigaća krije informacije
O koncesionim naknadama i ugovoru za pomenute vjetroelektrane nisu željeli da nam odgovore ni iz Ministarstva gospodarstva (privrede) u Kantonu 10 (Hercegbosanska županija).
Bez obzira i na telefonske pozive i mejlove, iz kabineta ministrice Dijane Puzigaće odgovor nismo dobili već nekoliko mjeseci.
Štaviše, iz kabineta ministrice nam je telefonski rečeno da je naš upit poslat zamjeniku ministru Mati Šišku, te da se njemu obratimo na njegov lični gmail, ali i to je bilo bezuspješno.
Ipak, prema dostupnim dokumentima, Vjetroelektrane Glamoč dobile su ugovorom nešto povoljnije uslove u odnosu na druge koncesionare koji se isto tako bave generisanjem energije iz vjetroelektrana.
S druge strane, tokom protekle godine potpisan je ugovor za izgradnju još dva vjetroparka Čadilj i Marino Brdo, a koji će biti izgrađeni na prostoru Glamoča i Bos.Grahova. Investitor je njemačka kompanija WPD.
Prema ugovoru, koncesionaru je dodeljena koncesija za izgradnju vetroparka “Čadilj”, smještenog na području opštine Glamoč, ukupne instalirane snage od 138 MW, za koju je određena jednokratna koncesijska naknada u iznosu od 62.236 konvertibilnih maraka (oko 31.000 evra). Godišnja koncesijska naknada obračunavaće se u iznosu od 1,75 odsto ukupnog bruto prihoda ostvarenog proizvodnjom električne energije.
Za koncesiju za izgradnju vjetroparka “Marino Brdo”, koji će biti izgrađen u opštini Bosansko Grahovo, snage 126 MW, za koju je određena jednokratna koncesijska naknada u iznosu od 56.330 maraka (28.000 evra). Godišnja koncesijska naknada obračunavaće se u iznosu od 1,78 odsto od ukupnog bruto prihoda.
Odgovore o vjetroelektranama izbjegava i načelnik opštine Nebojša Radivojša. Prvobitno nam se javio na telefon, te je rekao da ga kasnije pozovemo, međutim, više se nije javljao na naše pozive.
S druge strane, predsjednik opštinskog Vijeća Marko Damjanović kaže da i prvobitni ugovor sa preduzećem Nova energija iz 2009. godine nije dobro urađen.
„Tadašnji načelnik opštine, pokojni Radovan Marković kao nosilac izvršne vlasti je predložio takav ugovor, odnosno sporazum sa Novom energijom gdje je vlasnik Pašalić. Dobit opštine bi bila 16 posto u toj priči. Ono što je meni i tada bilo sporno, to da skupštinu društva čine tri osobe gdje većinsko odlučivanje imaju iz Nove energije. Međutim, na ulaganje od nekoliko miliona evra naš ulog bi bio sveden na ispod jedan posto. Uzmite sada kapital od 10.000 KM i kapital od 3-4 miliona evra pa ćete vidjeti koliki je tu naš udio. U tom ugovoru je bilo da ćemo mi sredstva dobijati od dobiti. Međutim, kako mi da kontrolišemo dobit? Nikako! Moja intencija je bila dok je Radovan Marković bio da taj sporazum nije dobar i da trebamo ići, kao što svi rade u okruženju, da imamo fiksni iznos od proizvedene električne energije, u određenom procentu, da li 0,9, 07 ili 0,5“, kaže Damjanović za Gerilu.
Damjanović: Mogli smo bolje, tražio sam da bude veća nadoknada za Glamoč
Damjanović kaže da se i od ovog, ali i ostalih ovakvih projekata moglo sliti više novca u opštinu, ali da nije bilo dogovora.
„Mi smo godinu dana ranije dali takođe jednoj firmi, ne znam da li ima sjedište u Banjaluci, mislim da se zove Vitorog, jedan takav ugovor. Ja sam upravo dobio odgovor iz Ministarstva gospodarstva na moje pitanje koliko uopšte ima koncesija u opštini Glamoč. Dobio sam da imaju četiri vjetroparka. Ja nisam ni tada bio za njihov prijedlog. Moja intencija je bila da idemo sa jedan posto, kao što je to i u okruženju, međutim ta sjednica je trajala malo duže nego što je to obično. Moj prijedlog nije prošao, opštinski načelnik je imao većinu gdje je u ugovoru definisao da to bude 0,5 posto i tako je to prošlo. Kada je došlo sljedeće godine odluka za Novu energiju, onda nikakvih razloga nije bilo da njima tražimo jedan posto, ako smo dali nekome pod istim uslovima 0,5 posto. Evo to vam je istinska priča, kako se došlo do 0,5 posto“, dodaje Damjanović.
Napominje da, bez obzira što je dio skupštinske većine u opštinskom vijeću on ne podržava odluke koje nisu racionalne i ako imaju negativne efekte za lokalnu zajednicu.
„Ovo je relativno nebitno što ja nisam bio za to. Naravno da se moglo više tražiti da je izvršna vlast i da je većina u tom trenutku insistirala bar na 0,75. Ja sam čak predlegao i tu cifru, ali ne znam iz kojih razloga to nije prošlo, a ja nisam ni glasao tada za tu odluku. Ko je glasao tada, ima u zapisniku. Ja jesam član HDZ i mi sa SNSD-om smo koalicijski partneri i činimo vlast u opštinskom vijeću, ali ne znači da se oko svega slažemo, kaže Damjanović.
Projekat izgradnje i dalje u zastoju
Bez obzira što je preduzeće Vjetroelektrane formirano još prije 14 godina, na području Glamoča još uvijek nije započeta gradnja pomenutih vjetroelektrana.
Federalnom ministarstvu okoliša i turizma je još 2016. godine poslat Zahtjev za izdavanje “okolinske dozvole”, za projekat izgradnje vjetroparka Slovinj koja se sastoji od 49 vjetroagregata ukupnog instaliranog kapaciteta 130 MW, a pomenuta dozvola je izdata tek u 2020 godini.
Vlada FBiH je 02. juna 2022. usvojila informaciju o aktivnostima u postupku izdavanja Energetske dozvole i dala prethodnu saglasnost Federalnom ministarstvu energije, rudarstva i industrije u postupku njenog izdavanja.
Za vjetroelektranu Dževa to isto urađeno je tek u oktobru prošle godine.
Zamjenik direktora Vjetroelektrana“ Vlado Marić kaže da se još čekaju svi neophodni dokumenti za početak realizacije projekta.
„Nije do nas nego je do parlamenta kojeg čekamo već godinu i po dana. Predali smo zahtjev za energetsku dozvolu. Dobili smo za Dževu nekidan, a greškom su nam na sjednici parlamentu ispustili za Slovinj. Predali smo 2021. i još čekamo. Mogli smo početi prije 15 mjeseci da je Parlament Federacije radio“, izjavio je Marić.
U međuvremenu, dvije firme koje su uključene u izgradnju vjetroparkova „Vjetroelektrane“ doo i „Nova Energija“, nalaze se u velikim finansijskim gubicima. Iako obje firme imaju po samo jednog zaposlenog, nalaze se u gubicima koji se mjere već stotinama hiljada maraka.
(GERILA info)
