Direktori domova zdravlja u Gradišci, Srpcu i Prnjavoru su istovremeno članovi lokalnih parlamenata, čime direktno glasaju o svom radu, što predstavlja klasičan sukob interesa.
Tako je recimo u gradu na Savi direktor Javne ustanove “Dom zdravlja” Gradiška, Siniša Adžić, istovremeno i potpredsjednik Skupštine grada Gradiška. Na taj način je nekoliko puta glasao za izvještaj o poslovanju Doma zdravlja Gradiška, odnosno glasao o kvalitetu svog rada. Za Adžića nema ništa sporno u tome što je on direktor firme o kojoj glasa, jer on niti ustanova u kojoj rade ne odlučuju o tome.
“Imenovanje direktora JZU “Dom zdravlja” Gradiška je u nadležnosti osnivača ove JZU, tj. grada Gradiška. O eventualnom sukobu interesa (nespojivosti funkcija) odlučuje Republička komisija za utvrđivanje sukoba interesa u organima vlasti Republike Srpske na osnovu pojedinačnih prijava za utvrđivanje istog (Кomisija je ranije donosila odluke po sličnim pitanjima), te samim tim navedeno nije u nadležnosti Doma zdravlja Gradiška”, poručuje Siniša Adžić.
Što se tiče plate, Adžić dodaje da on prima platu samo iz Doma zdravlja Gradiška, dok obavezu potpredsjednika Skupštine grada Gradiška obavlja volonterski. Sličnog je mišljenja i njegov kolega iz Srpca, Mirko Stojić, koji je imao dvije prijave za sukob interesa dok je bio predsjednik Skupštine ove opštine ali je obje Republička komisija za sukob interesa odbacila.
“Prije tri ili četiri godine je bila priča o tome kao da sam ja u sukobu interesa , dok sam bio predsjednik ovog Parlamenta, međutim, mi smo dobili odgovor da ja nisam u sukobu interesa i moj angažman u Skupštini je tada bio volonterskog karaktera. Ja nisam pravnik ali kada bi zakonodavac utvrdio da postoje određene nepravilnosti, meni ne bi bio problem da se ja odreknem neke funkcije.”
Političari čuvaju funkcije zbog većeg uticaja ali ono čega ima sve manje je moralna odgovornost, jer je jasno da postoje određene nespojive funkcije, koje se danas zloupotrebljavaju, poručuje nezavisna odbornica u Skupštini opštine Srbac, Danijela Božić Novković.
“Ja politiku doživljavam kao neku vrstu borbe za opšte dobro ali, koliko vidimo, većina politiku doživljava kao borbu za lični interes. U takvom sistemu niko nikoga ne dira, pa to tako sve prolazi na uštrb građana, koji sve teže žive. Meni je neshvatljivo da neke ljude treba prijavljivati i pozivati na zakon. Kako sami ne shvate da su u sukobu interesa i zašto se dovode u takve situacija. Ne znam izgleda da sam ja neka vrsta utopiste.”
Utopista ili ne Danijelin stav nije uvriježen u političkom životu Srpca, jer su prije SNSD- i SDS i PDP, dok su bili u vlasti imali ljude na funkcijama koji su bili u sukobu interesa. Za razliku od Srpca i Gradiške, u Prnjavoru je još upečatljiviji primjer zloupotrebe odborničkog i direktorskog mjesta, jer su direktor Doma zdravlja Prnjavor, Bojan Subotić i njegov zamjenik, Dragan Radić, bili dva odbornika koji su svojim glasom prelomili da Izvještaj o ustanovi u kojoj rade bude usvojen na sjednici Skupštine opštine. Bez obzira na navedeno, za Subotića tu ništa nema sporno, jer je Republička komisija za sprečavanje sukoba interesa navela da u njegovom slučaju nema sukoba interesa.
“Komisija je donijela odluku da ja nisam u sukobu interesa, jer sam ja rukovodilac u javnoj ustanovi, a ne javnom preduzeću, gdje zakon to ograničava. Aktuelizuje se to pitanje ne znam zašto. Izgleda da moje kolege ovdje u odborničkim klupama nemaju pametnija posla, nego da se bave pitanjem o kome je prethodno sve rečeno.”
Kada je Subotić spomenuo kolegu iz skupštinskih klupa, mislio je na odbornika Mirka Bukvića, koji je bio inicijator prijave organizaciji “Transparency international”, po pitanju slučaja dvojice odbornika.
“Tačno je da sam prijavio sukob interesa u JZU “Dom zdravlja” Prnjavor. Prije svega, direktor Doma zdravlja je glasao za svoje imenovanje na tu funkciju čime je direktno izazvao sukob interesa jer je njegov glas bio ključan za imenovanje (izabran je sa 15 glasova za). Zatim, nakon preuzimanja dužnosti nepravilnosti su se samo redale: prvo je imenovan predsjednik OO DNS-a i odbornik u SO Prnjavor Dragan Radić, za zamjenika direktora, iako nije ispunjavao uslove za to (naknadno je promjenjena sistematizacija), zatim nepravilnosti se ogledaju kroz nepotizam i zapošljavanje (od dolaska na funkciju Subotića u Dom zdravlja je zaposleno više od 10 ljudi, a ni za jedno radno mjesto nije raspisan Konkurs. Da stvar bude gora, zaposleni su uglavnom stranački kadrovi DNS-a i članovi porodice (zaposlena supruga direktora i nezvanično sestra zamjenika direktora, uz ostale kadrove DNS-a).”
Bukvić dodaje da je na ovaj način prekršen član 9 d) Zakona o sprečavanju sukoba interesa, ”priviligovati lica radi stranačkog ili drugog opredjeljenja ili zbog porjekla, ličnih ili porodičnih veza”. Te je pomenuti dvojac na 17. sjednici SO Prnjavor glasao za Izvještaj o poslovanju JZU Dom zdravlja Prnjavor i ponovo su njihovi glasovi bili ključni za usvajanje ovih Izvještaja.
Nakon Bukvićeve prijave Republička komisija za sprečavanje sukoba interesa je ”utvrdila” da odbornik Subotić nije u sukobu interesa, a kao relevantan ”dokaz” za to uzima se izjava Subotića, kao i čudni dokazi od strane Skupštine opštine Prnjavor o ”rezultatima glasanja” gdje su naveli da je za imenovanje direktora glasao odbornik Mile Šljivić iz DEMOS-a koji na 8. sjednici SO Prnjavor uopšte nije bio prisutan. U svom rješenju Komisija je navela da postoji i pravo žalbe, a onda su u drugostepenom rješenju naveli da pravo žalbe ima samo stranka te se podnosioci inicijative žale neosnovano. Nakon ovoga Transparency International je pokrenuo sudski spor protiv Subotića.
Iz organizacije “Transparency international” ističu da je Zakon nedorečen u dijelu gdje je definisao sukob interesa kod direktora javnih preduzeća ali ne i kod direktora javnih ustanova i to mnogi zloupotrebljavaju, dok Republička komisija za sprečavanje sukoba interesa ne izriče sankcije, već samo naloži onome ko jeste u sukobu interesa da se odrekne jedne od funkcija.
“Zbog toga što ne postoji sankcija, niko od političara se ne ustručava da bude na dvije nespojive funkcije, jer ide na varijantu da ga niko neće prijaviti ili ako ga prijavi neće snositi nikakve posljedice. Na ovaj način svi zloupotrebljavaju zakon, pogotovo direktori javnih ustanova na lokalnom nivou”, poručuje Marko Vujić-saradnik za pružanje pravne pomoći u ovoj organizaciji.
Transparency je formirao i bazu javnih ustanova sa zaposlenima i nosiocima funkcija, kao i visinu plate rukovodilaca s ciljem da građani imaju veću mogućnost prijave nepravilnosti.
Bez obzira na nedorečenost zakona, političari maksimalno koriste mogućnosti koje imaju i ne libe se da prigrabe po nekoliko funkcija. Sa druge strane su im puna usta legaliteta, koji im služi kao osnovni alat u pravdanju sebe. Kada sve stavimo na papir Dom zdravlja Gradiška je u dugovima, dok ostala dva posluju putem trezora opštine i sve je vise javnih preduzeća i ustanova koje ne mogu da servisiraju svoje obaveze zbog ogromnih izdataka za plate zaposlenih.
