Izrazito nerazvijena opština s nešto više od dvije hiljade stanovnika, Berkovići se nalaze na rubu entitetske linije i na rubu interesovanja vlasti i institucija Repulike Srpske za građane ove opštine.
BERKOVIĆI – Berkovići imaju veliku površinu plodne zemlje, značajne kulturno-istorijske spomenika i veliki potencijal za razvoj turizma. Ono što ova opština nema je nikakva podrška republičke vlasti. To se vidjelo i na primjeru kako je Vlada RS na sraman način postupila s građanima koji su 2022. godine ostali bez krova nad glavom usljed razornih zemljotresa.
Opština Berkovići bila je epicentar najjačeg zemljotresa koji je te godine pogodio Hercegovinu, u kojoj je oštećeno 340 objekata, procijenjena šteta iznosila je oko 2,5 miliona maraka. Čak ni tada niko od zvaničnika Republike Srpske nije došao da obiđe građane ove opštine.
Nedugo nakon potresa Predsjedništvo Bosne i Hercegovine je donijelo odluku da opšinama Stolac i Ljubinje isplati po milion maraka u svrhu sanacije šteta prouzrokovanih zemljotresima, dok je opština Berkovići, koja je bila epicentar zemljotresa, izostavljena iz toga.
Opštinske vlasti, iznenađene tom odlukom, reagovale su preko medija i izvršile pritisak na predsjedništvo i nadležne da promijene ovu odluku i uvrste Berkoviće u raspodjelu sredstava.
Od tih milion maraka odlučeno je da 600 000 KM ide kao pomoć građanima, a 400 000 za obnavljanje javnih objekata. Od Vlade RS još ništa nisu dobili, a to je najviše pogodilo građane koje je i zemljotres najviše pogodio.
„Od Vlade RS nismo dobili niti jednu marku, iako je Vlada RS preuzela obavezu u avgustu 2022. koja se odnosila na izgradnju devet stambenih objekata. To su stambeni objekti porodica koje su pretrpjele najveća oštećenja, objekti 5. i 6. kategorije, objekti koji nisu uslovni za život ni bezbijedni. Do dana današnjeg Vlada RS nije pokrenula niti javnu nabavku. Uprkos čestim urgencijama. Mi smo od milion maraka izmirili ostalu štetu i sada je paradoks da jedini nisu dobili naknadu ovi koji su pretrpjeli najveća oštećenja“, rekao je za Impuls zamjenik načelnika Berkovići Bojan Samardžić.
Sada, dvije godine nakon zemljotresa, devet porodica nema krov nad glavom. Zbog čega se Vlada RS na ovakav način odnosi prema građanima Berkovića može se samo pretpostaviti.
„Ako bih rekao da je saradnja simbolična, ne bih bio u pravu. Praktično te saradnje i nema. Opština Berkvići ima široko otvorena vrata za predstavnike republičke vlasti, mi smo uputili niz akata, mogu slobodno reći stotine akata, gdje smo slali naše projektne aplikacije, zahtjeve za prijem, zatim poziv u radne posjete, ali nismo naišli na odobrenje s druge strane. Činjenica koja pokazuje o kakvoj se nesaradnji radi, govori i to da smo u prethodinih 12 godina prošli na svega tri projekta iz programa javnih investicija“, navodi Samardžić.
Kapitalni projekti
Ovakav odnos vlasti može jedino da se protumači kroz političku prizmu. Berkovići su opoziciona opština i proteklih dvanaest godina imali su samo jednu zvaničnu posjetu vrha Republike Srpske. Tek 2020. godine premijer Radovan Višković je posjetio Berkoviće. Razlog posjete je bila izgradnja vjetroelektrane „Hrgud“ koja je trebalo da bude puštena u mrežu 2023. Takođe put Berkovići – Nevesinje je bila tema radne posjete i premijer je tada izjavio da će već te godine biti raspisan tender za početak radova. Premijer je tada za medije izjavio da je Vlada RS izdvojila 120 hiljada maraka za pristup pitkoj vodi građanima.
„Rečeno je da tu na tom prostoru živi oko 150 domaćinstava, da je neophodno nekih 120 hiljada maraka da ljudi dobiju vodu i zaista ja sam to prepoznao kao prvi prioritet. Zamislite da neko domaćinstvo danas treba da funkcioniše u 21. vijeku, a da nema vode. I sigurno je da će vlada odobriti ta sredstva.“
Od obećanih 120 hiljada, vlada je isplatila 100, a dva velika projekta, vjetroelektrana i saobraćajnica Nevesinje – Berkovići još nisu ni u početnoj fazi, prije bi se moglo reći da za sada nema ni naznaka da će biti urađeni.
Oba projekta su bili kapitalni projekti oko kojih je trebalo razvijati ovu lokalnu zajednicu.
Međutim, od vjetroelektrane ni nakon četiri godine nema ništa. Njemačka razvojna banka se povukla iz projekta zbog sankcija Njemačke rukovodstvu Republike Srpske. Vlada se poslije te odluke pohvalila da imaju još zainteresovanih za ovaj projekat. Prvo se govorilo o Kinezima, pa nakon zvanične posjete Mađarske saopšteno je da Mađarska ulazi u ovaj projekat. Vjetroelektrane još uvijek nema, a ni zvanične najave ko će investirati.
Ni drugi kapitalni projekat neće biti urađen, jer je vlast ispustila šansu i izigrala građane.
Još u februaru ove godine Impuls je otkrio da Kraljevina Holandija neće uplatiti 2,9 miliona evra za rekonstrukciju puta Nevesinje – Berkovići, koju je vlada te zemlje odobrila još 2018. godine, jer Vlada RS nije ispunila svoj dio obaveza.
Godinu dana prije potpisivanja granta, u februaru 2017. godine, opštine Berkovići i Nevesinje su posjetili predstavnici holandske vlade i saopštili da će sredstva uskoro biti odobrena što je naredne godine i realizovano. Tada je rečeno i da će radovi biti završeni najkasnije do 2021. godine.
Projekat je unesen i u plan javnih nabavki JP „Putevi RS“ za 2019. godinu.
Vrijednost radova procijenjena je na 20 376 859,03 maraka bez PDV-a, a kao okvirni datum pokretanja postupka naveden je april te godine.
Međutim, u maju 2019. godine, na sjednici održanoj 23. maja 2019. Skupština opštine Nevesinje zadužila je načelnika te opštine da Vladi RS podnese inicijativu, kojom se traži da sredstva namijenjena za modernizaciju puta do Berkovića budu preusmjerena za sanaciju i izgradnju tunela na putu Nevesinje – Mostar.
Nakon toga u planu javnih nabavki JP „Putevi RS“ narednih godina modernizacije tog puta nema. Jasno je da je ovaj projekat odbačen, ipak to nije spriječilo ministra Nedeljka Čubrilovića da početkom ove godine za medije izjavi da modernizacija puta Nevesinje – Berkovići samo što nije počela. Očigledno se radilo ili o neznanju ili o obmanjivanju javnosti, jer put nije izgrađen ni kada je bila dostupna finansijska pomoć Holandije.
Život u Berkovićima
Kada je ekipa Impulsa prije četiri godine posjetila Berkoviće mještani su se tada žalili na iseljavanje stanovništva i nepostojanje usluga koje su potrebne za svakodnevno funkcionisanje.
Poruka mještana iz Berkovića je glasila:
Berkovići nemaju pekaru, knjižaru, banku, a mještani su kivni na više nivoe vlasti, jer se ne ulaže dovoljno u nerazvijene zajednice. Takođe, putna infrastruktura je u jako lošem stanju.
Danas, četiri godine poslije, Berkovići ni dalje nemaju banku, a regionalni putevi su u „lošem stanju na sve 4 strane“, kako nam je rekao donačelnik Samardžić.
Što se tiče nepostojanja banke, opština Berkovići nudi subvencije bankama, nudi da plati i troškove zakupnine i subvencije za dio troškova. Međutim, niti jedna banka se nije odazvala na poziv koji je opština slala, a posljednja banka koja je poslovala u Berkovićima 2013. zatvorila je svoju poslovnicu u trenutku kada je imala dobit od 100 hiljada maraka. Građani usluge banka koriste u drugim opštinama.
Na sličan način, putem podsticaja, pokušavaju i da zaposle još jednog doktora.
Dom zdravlja i opština ponudili su ove godine platu od 3 000 KM i besplatan smještaj za ljekara.
Takođe, da bi zadržali mlade iz budžeta se izdavajaju sredstva za školovanje.
Za sve studente koji upišu državne fakultete obezbijeđena je stipendija od 150 KM, za sve koje završe fakultet obezbijeđeno je stručno usavršavanje uz mjesečnu nadoknadu od 200 KM i plaćen stručni ispit. Za sve koji odluče srednje obrazovanje da nastave u Berkovićima stipendije su 150 KM, dječji vrtić za porodice koje imaju troje ili više djece su besplatne. Svako novorođenče nagrađuju s hiljadu maraka.
Budžet opštine Berkovići je nešto manji od 2 miliona. U ovom trenutku opština Berkovići ništa ne duguje, jer kako kažu, uredno servisiraju sve obaveze.
Proteklih 12 godina Berkovići su realizovali samo 3 projekta iz programa javnih investicija. Ipak, ove godine realizuju 9 projekata uz podršku međunarodnih donatorskih organizacija.
„Nedostatak podrške Vlare RS nama je u neku ruku i koristio, koliko god to paradoksalno zvučalo. Znali smo da do sredstava mogu doći samo pozicione opštine, naravno da se mi nismo mirili s takvim sistemom vrijednosti i takvim načinom raspodjele, ali se nismo željeli više baviti time. Počeli smo raditi, okrenuli smo se svom radu i unaprijedili smo značajno svoje kapacitete za privlačenje eksternih sredstava i Berkovići već imaju jedan razvojni tim na kojim bi im pozavidjele i mnogo razvijenije opštine“, dodaje Samardžić.
Razvojni tim koji je sastavljen isključivo od mladih ljudi sada provodi 9 projekata.
Projekat “Inkluzija i ekonomsko osnaživanje na Zapadnom Balkanu 2023/2024” kojeg realizuje njemačka nevladina organizacija Help, a sufinansiraju Vlada Savezne Republike Njemačke i opština Berkovići.
Sa USAID-om se radi na više projekta, USAID Inspire, 4 građanina su dobila bespovratna sredstva za pokretanje biznisa, s USAID Diaspora Invest, te još jedan USAID-projekat podrške lokalnim zajednicama.
S Mediteranskim agronomskim institutom iz Barija projekat podrške privrednom razvoju i zaštita životne sredine izrađuju dokumentaciju za izgradnju sistema za navodnjavanje u opštini Berkovići i još jedan projekat koji se tiče zaštite autohtonih sorti i proizvoda.
S udruženjem Nodas rade na projektu „Ublažavanje klimatskih promjena i razvoj pčelarstva“, UE4AGRI projekat s 5 poljoprivrednih gazdinstava i s UNDP-ijem rekonstrukcija i proširenje vrtića.
Tekst preuzet sa portala MISBIH
