Pandemija koronavirusa zahvatila je čitav svijet i natjerala zemlje da primjene određene mjere u borbi protiv zaraze. Iako se one razilikuju od zemlje do zemlje, iako nisu svuda primjenjene u istom obima, ono što je zajednički imenitelj za sve njih je da su restriktivne, odnosno da uskraćuju uobičajeni način života a često i kretanje građana.
Kada je riječ o zemljama u bližem okruženju Srbije, u Sloveniji je vanredno stanje proglašeno 12. marta. Tamošnji parlament se pridržava uputstava o bezbjednoj udaljenosti i higijeni a liftovi u zgradi nisu u upotrebi. Od 16. marta slovenački parlament održava samo vanredne sjednice, a većina sjednica odbora je odložena. Većina zaposlenih radi na daljinu, sa izuzetkom osoblja i onih koji su neophodni za vođenje parlamenta.
Slovenački parlament je donio prvi paket hitnih zakona o ekonomskim mjerama, dok je jedan akt vladi dao potpunu diskreciju o raspodjeli budžetskih sredstava. Građanima je kretanje ograničeno na svoju opštinu, uz određene izuzetke. Penzionerima je dozvoljen odlazak u kupovinu samo u periodu od 8 do 10 sati. Kao i u najvećem broju zemalja koje se bore sa epidemijom koronavirusa, na snazi je zabrana kretanja i okupljanja na javnim mjestima, i to uz određene izuzetke i na bezbjednoj udaljenosti od 1,5 metara. Građani moraju koristiti zaštitne maske i rukavice u prodavnicama hrane, poštama i drugim zatvorenim prostorima.
Prekinut je rad javne uprave, a administrativne jedinice do daljnjeg su ograničene su na izvršavanje hitnih zadataka – prijave klijenata prihvataju se samo u elektronskom obliku ili mejlom, dok je vlada dozvolila obnavljanje ne-hitnih zdravstvenih usluga od 10. aprila. Trgovinski objekti ostaju zatvoreni, osim prodavnica hrane, apoteka, benzinskih pumpi, banaka i pošti koje su otvorene od 8 ujutru do 20 časova. Zatvorene su i sve obrazovne ustanove, osim onih koje rade sa adolescentima sa emocionalnim i poremećajima ponašanja. Javni prevoz, uključujući unutargradski, prestali su sa radom, dok su taksi službe dostupne samo u hitnim slučajevima.
U Albaniji su, takođe, obustavljene sve privredne aktivnosti koje tokom vanrednog stanja nisu neophodne, a državnim službenicima naloženo je da ostanu kod kuće.
Zatvorene su sve vladine kancelarije koje su na usluzi, ali su nastavile sa radom onlajn.
Policijski čas u ovoj državi traje od 13 časova popodne do 5 sati ujutru, dok je “vikend zabrana kretanja” na snazi od 13 časova subotom do 5 sati ujutru ponedjeljkom. Građanima je od 13. aprila dozvoljeno da odlaze u prodavnice, banke i apoteke i do 17:30h, s tim što je za svako domaćinstvo zadužen po jedan član porodice sa dozvolom i ne može se zadržavati duže od 90 minuta, dok je početak policijskog časa tokom vikenda pomjeren na petak u 17:30. Kršenje ovih mjera policija prati video nadzorom.
U susjednoj Bosni i Hercegovini vanredno stanje je na snazi od 17. marta. Policijski čas, odnosno potpuna zabrana kretanja važi od 20 časova do 5 ujutru, dok za građane starije od 65 godina i one mlađe od 18 ova zabrana važi non-stop. Od 6. do 10. aprila, u periodu od 8 do 12 sati ujutru, starijima od 65 godina bilo je dozvoljeno podizanje penzija i odlazak u kupovinu. Okupljanje je zabranjeno za više od 20 osoba. U Federaciji je na javnim mjestima obavezno nošenje zaštitne maske, kao i u Republici Srpskoj, gde su uz to obavezne i zaštitne rukavice. Obustavljene su sve privredne aktivnosti koje ne spadaju u “osnovne”, kao i rad obrazovnih ustanova, a prodavnice i apoteke rade uz skraćeno radno vrijeme.
Vanredno stanje u Sjevernoj Makedoniji na snazi je od 18. marta, a proglasio ga je predsjednik Stevo Pendarovski.
Nakon samoraspuštanja parlamenta u februaru kako bi se stvorili uslovi za vanredne parlamentarne izbore, on se ovim povodom nije ponovo mogao sazvati, a samim tim predjsedniku je bilo dozvoljeno Ustavom da proglasi vanredno stanje. Policijski čas, odnosno zabrana kretanja, važi od 16 časova do 5 sati ujutru radnim danima, odnosno od subote u 16 sati do ponedjeljka u 5 vikendom. Građanima starijim od 67 godina dozvoljeno je da se kreću od 10 do 12 ujutru, dok je mlađima od 18 godina to dozvoljeno od 13 do 15 časova. Dve opštine sa zapadu zemlje – Debar i Centar Župa – stavljene su u karantin.
Zabranjeno je kretanje više od dvije osobe, osim za djecu uzrasta do 14 godina ukoliko su u pratnji roditelja. Slično kao i u mnogim zemljama, otvorene su prodavnice, apoteke i slični objekti, obustvaljen je rad škola i fakulteta, a konferencije za medije se od 20. marta održavaju onlajn.
Dekretom koji ima pravnu snagu da “suspenduje sve izborne aktivnosti i sva pitanja koja su u vezi sa izbornim procesom” odloženi su i parlamentarni izbori koji su bili zakazani za 12. april.
Iako formalno nije proglasila vanredno stanje, Hrvatska je uvela mnoge restriktivne mjere poput zabrane kretanja osim u neophodnim slučajevima ili uz posebnu dozvolu, a na javnim mjestima zabranjeno je okupljanje više od petoro ljudi. Rad javne uprave sveden je na izvršavanje samo neophodnih i hitnih zadataka, a broj službenika i osoblja za toliko je umanjen. Rad preduzeća koja u ovom trenutku nisu neophodna obustavljen je prvobitno na 30 dana, da bi potom bio produžen, a prodavnice, apoteke i benzinske pumpe će nastaviti da rade uz poštovanje mjera fizičkog distanciranja. Slično kao u Srbiji, školska nastava prati se preko državne televizije.
Hrvatski parlament usvojio je prvi paket mjera za oporavak ekonomije, dok je drugi vladin paket “snažno podržao”, navodi OEBS u svom izveštaju, kao i 63 mjere za očuvanje radnih mjesta i obezbjeđivanje isplate zarada. Plenarna zasjedanja hrvatskog parlamenta održavaju se uz ograničenja broja prisutnih i vremena obraćanja, a raspravlja se o nacrtima zakona iz oblasti unutrašnje politike, poljoprivrede i finansija.
Kao u Hrvatskoj, restriktivne mjere uvedene su i u Crnoj Gori, ali vanredno stanje zvanično nije proglašeno. Policijski čas od 21. aprila počinjaće od 23 časa, za razliku od dosadašnje “satnice” – radnim danima od 19 do 5 ujutru, subotom od 13 do nedjelje u 5 sati i nedjeljom od 11 do ponedjeljka u 5, a prodavnice robe široke potrošnje sada će biti otvorene od 7 ujutru do 22h. Biće dozvoljene i rekreativne fizičke aktivnosti na javnim površinama. Izvođenje kućnih ljubimaca dozvoljeno je u trajanju do 60 minuta.
Od 9. aprila građanima je dozvoljeno da se kreću isključivo sami, a do tad je, kao i u Srbiji, zajedničko kretanje bilo dozvoljeno samo za dvije osobe. Građanima je zabranjen i odlazak na plaže. Zatvorene su obrazovne ustanove, obustavljen rad svih prevoznih i taksi usluga unutar zemlje.
Svi zakazani sastanci radnih tijela parlamenta, njegovih odbora, kao i plenarne sjednice, odloženi su na neodređeno vrijeme, a crnogorski parlament sastao se 3. aprila zbog donošenja poljoprivrednih, finansijskih i mjera za očuvanje ekonomske stabilnosti.
Epidemija je odložila opštinske izbore u Tivtu. Crnogorski predsednik donio je odluku kojom je predviđeno da se izbori za odbornike u skupštini opštine Tivat, koji su bili zakazani za 5. april, održe u roku od 90 dana od prestanka vanrednih mjera.
Nešto dalje, u Velikoj Britaniji, vanredno stanje takođe nije proglašeno ali su pokrenuta posebna ovlašćenja za hitne situacije. Građanima je izdata naredba da ostanu kod kuće osim ukoliko moraju da odlaze na posao, radi odlaska u bolnicu ili ukoliko su pružaoci osnovne njege drugim licima. Rekreacija i fizička aktivnost dozvoljena je u krugu od 2km od kuće, a prekršaji se sankcionišu novčanim kaznama. Zabranjena su okupljanja više od dvoje ljudi i to uz obaveznu distancu od 2 metra. Obustavljen je rad privrede, osim supermarketa i apoteka. Vrtići, škole i univerziteti su takođe zatvoreni, osim za decu radnika koji moraju da odlaze na posao. Britanski Nacionalni zdravstveni servis (NHS) radi na aplikaciji koja će građane upozoravati ukoliko su bili u kontaktu sa zaraženom osobom, a poštovanje mjera oograničenog kretanja prati se i video nadzorom.
Britanski parlament, nakon produžene pauze izazvane koronavirusom, nastavlja svoj rad “na daljinu”, a poslanicima je rečeno da ne dolaze u zgradu parlamenta. Predsjedavajući Donjeg Doma Lindži Hojl predsjedavaće u gotovo praznoj dvorani sa najviše 50 poslanika, umjesto njih 650 koliko ih obično bude, dok će se ostali poslanici “uključivati” na sjednice preko Zum programa.
Parlament je, vrlo brzo po izbijanju epidemije, usvojio poseban zakon koji dozvoljava drastične mjere u kontroli epidemije, a paralelno s tim, Zajednički Odbor za ljudska prava najavio je ispitivanje posljedica ovih mjera na ljudska prava. Britanci su izbore odložili za maj 2021. godine.
Vanredno stanje nije proglašeno ni u Njemačkoj. U ovoj državi nije uveden policijski čas, ali je kretanje dozvoljeno samo pojedinačno ili uz prisustvo jedne osobe koja nije član porodice, a nošenje maski nije obavezno, mada je preporučeno. Neke prodavnice su otvorene od 20. aprila, dok će škole postepeno početi sa radom od 4. maja, a neke su već počele sa radom za one učenike koji polažu završne ispite. Polaganje ispita počelo je i na univerzitetima.
Sa radom su počeli prodajni objekti veličine do 800 kvadratnih metara, kao i auto radionice, prodavnice bicikala, knjižare i biblioteke, dok su vjerska okupljanja još uvek zabranjena.
Masovna okupljanja, poput fudbalskih utakmica, odložena su do 31. avgusta.
Njemački parlament (Bundestag) 25. marta je usvojio prijedlog zakona koji sadrži nekoliko inicijativa za rješavanje krize izazvane koronom i kojim je značajno izmenjen fiskalni budžet za 2020. godinu. Prvi put od 2014, savezni budžet Njemačke biće finansiran iz duga, uz rekordnu sumu od 156 milijardi evra.
Specifičan primer je Švedska – ona nije uvela vanredno stanje, a držanje fizičke distance na javnim prostorima je “preporučeno”.
Praktikuje se rad od kuće, uključujući i škole i univerzitete, a privreda i javna služba nastavile su da rade. Prodavnice i šoping centri treba samo da ograniče broj osoba koji istovremeno boravi u njihovom prostoru. Zabranjena su i okupljanja više od 50 ljudi, kao i posjete u domovima za starije osobe.
Lideri partijskih grupa u švedskom parlamentu složili su se da samo 55 poslanika prisustvuje glasanjima. Riksdag je donio odluku da Vlada može da izdaje kreditne garancije aviokompanijama. Donesen je i zakon koji vladi i školskim upravama daje proširena ovlašćenja u vezi sa školskim aktivnostima.
Italijanska vlada vanredno stanje na svojoj teritoriji proglasila je 31. januara. Građanima nije dozvoljeno kretanje, osim odlaska u kupovinu, kod doktora, u apoteku i na posao, uz obavezan formular sa obrazloženjem razloga izlaska. Lombardija i još 14 italijanskih provincija u potpunom su karantinu.
Svi radnici javnog sektora koji ne moraju nužno da odlaze na posao prešli su na rad od kuće, a svi komercijalni objekti, osim supermarketa i apoteka, prestali su sa radom. U marketima je obavezno korišćenje zaštitnih rukavica ili dezinfekcionih sredstava, a poslodavci su u obavezi da radnicima obezbijede zaštitne maske i da produže radno vrijeme svojih objekata kako bi se izbjegle gužve, da čiste objekte dva puta dnevno i označe “putanje” na ulasku i izlasku iz objekta. Sve škole i fakulteti su zatvoreni.
Parlament zasjeda, ali minimalno. Postoje stroga ograničenja za ulazak u zgrade; od 9. marta uvedeno je mjerenje temperature svima koji ulaze, a oni sa većom od 37.5 stepeni odvođeni su u posebnu sobu za liječenje. Parlamentarne grupe su se složile da smanje broj poslanika koji prisustvuju zasjedanjima i uvela glasanje prozivkom.
Odbori i druga parlamentarna tijela zasjedaju u većim salama za sastanke i konferencije, a sednice su zakazane tako da ostavljaju dovoljno vremena za saniranje sala između sastanaka. Plenarna zasjedanja ograničena su uglavnom na razmatranje hitnih zakona, kao i u slučaju poslaničkih pitanja koja zahtijevaju hitan odgovor ili hitne interpelacije. Uvedena je mogućnost da odbori obavljaju neke od svojih manje formalnih aktivnosti, kao i saslušanja na daljinu, putem videokonferencije. Ove sjednice, koje treba da budu na odgovarajući način zakazane kako bi bila pružena odgovarajuća tehnička podrška, moraju se i dalje održavati u službenim prostorijama parlamenta i u prisustvu predsjednika ili zamijenika predsjednika odbora.
Vanredno stanje u Srbiji na snazi je od 16. marta. Na osnovu člana 200 stava 5 Ustava Republike Srbije odluku su donijeli predsjednik države, predsjednik Vlade i predsjednik parlamenta, a zasjedanje poslanika nije bilo moguće zbog zabrane okupljanja koja je i tada bila na snazi. Nakon završetka najdužeg policijskog časa od početka epidemije koji je trajao od petka u 17 časova do utorka u 5 sati ujutru, početak zabrane kretanja radnim danima pomjeren je, po preporuci struke, sa 17 na 18 časova. Šetanje ljubimaca građanima je dozvoljeno je u trajanju od 23 do 1 sat, i to u krugu od 200 metara od adrese prebivališta.
Mjere ograničenja kretanja relaksirane su i prema građanima starijim od 65 godina. Za razliku od dosadašnje potpune zabrane kretanja uz jedan odlazak u kupovinu nedjeljno od 4-7 sati ujutru, dozvoljeno im je šetanje u krugu od 600 metara od kuće tri dana sedmično.
Predsjednik Aleksandar Vučić najavio je da bi, ukoliko epidemiološka situacija dozvoli, srpski parlament mogao da zasjeda 27. ili 28. aprila.
Policijski čas na snazi je i u Jermeniji, gde je građanima dozvoljen izlazak napolje samo uz posebnu dozvolu, u Bugarskoj u oblasti Stara Zagora od 21-5h, kao i u gradu Kozloduj od 22-6h.
U Kipru je od 31.3. na snazi policijski čas od 21-6h i građani mogu da napuste kuću samo jednom dnevno i to uz posebnu dozvolu, kao i u Češkoj, Gruziji, Grčkoj, Mađarskoj, Kirgistanu, Malti, Rusiji i Turskoj.
(Demostat)
